Hoe werkt dat nou precies?

"Hoe werkt dat nou eigenlijk precies wat jij doet in tekensessies met de kinderen? " vroeg mij laatst iemand.  Omdat ik de vraag vaker krijg, ga ik hem proberen uit te leggen.

Ik werk met tekentaal. Dat houdt in dat ik kijk naar de informatie die onbewust in de tekening naar buiten wordt gebracht.  Maar wat is dan dat onderbewuste?
Er is een hele mooie omschrijving van Sigmund Freud: “Alles wat ik weet maar waaraan ik op dit moment niet meer denk, alles wat me ooit bewust was, maar wat nu vergeten is, alles wat aan mijn zintuigen wordt waargenomen, maar niet beseft wordt door mijn bewustzijn, alles wat ik onopzettelijk en onopmerkzaam (dus onbewust) voel, denk, herinner, wil en doe. Al het toekomstige dat zich in mij voorbereidt en pas later tot bewustzijn zal komen.”

Dit onderbewuste uit zich tijdens het tekenen op papier. Onder andere in de energie waarmee getekend wordt, in lijnvoering, in symbolen, in dingen die 'vergeten' worden of 'fout' zijn getekend, de plek op het papier en de kleuren die gebruikt worden.

Een kind weet dat een mens een mond heeft en toch is die mond niet getekend. Een figuurtje wordt heel klein rechts onderin de hoek getekend terwijl er zoveel ruimte is. Een ander ander kind komt misschien ruimte te kort. Een kind is 8 jaar, tekent veel details maar de handjes zijn als door een kleuter getekend. Een hoofd dat twee keer zo groot is als het lichaam, voeten die ontbreken, een boom zonder blad terwijl de tekening zich in de zomer afspeelt, een huis zonder deur. Het wordt allemaal getekend (of niet) zonder dat er over wordt nagedacht.

Er zijn kinderen die hun tekening niet willen inkleuren. Kleur is emotie. Zwart wit is overzichtelijk, duidelijk. Ze zullen niet zeggen: “Ik wil even de emoties niet voelen” of “Het is nu even te veel voor me.” Het gebeurt vanzelf omdat er een (on)bewuste weerstand tegen of geen behoefte is aan het inkleuren. Kinderen denken ook niet van te voren na of ze heel zacht of heel hard op hun potlood gaan drukken. Of ze schetsend met onderbroken lijnen gaan tekenen of stevige directe lijnen gaan zetten. Het gebeurt gewoon als vanzelf.

De informatie die een kind onbewust in de tekening naar buiten brengt geeft inzicht in wat er op dat moment speelt. 

Al deze informatie wordt gekoppeld aan de de leeftijd van een kind. Dat is omdat de tekenontwikkeling van kinderen in fases verloopt en elke fase heeft zijn eigen kenmerken passend bij een leeftijd.  Je kan een tekening zien als een soort 'plattegrond' van het kind op dat moment. Deze plattegrond geeft mij de richting aan naar wat het kind op dat moment nodig heeft.

Mooi he, dat onderbewuste en hoe dat werkt. Zo werkt tekentaal. (En ja,  voor volwassenen werkt die exact hetzelfde.)